معافيت سربازي يكي از بزرگ‌ترين سوالات مشمولان خدمت نظام وظيفه عمومي است. سربازي يكي از دغدغه‌هاي اصلي آقايان در بازه‌اي مهم از زندگي آنان است. به طور كلي خدمت‌سربازي دوره‌اي دو ساله است كه تمام آقايان موظف به گذراندن اين دوره هستند، مگر اينكه دليلي قانع كننده براي معافيت داشته باشند. آقاياني كه به سن 18 سالگي مي‌رسند، مي‌بايست وضعيت خود را از نظر نظام وظيفه مشخص كنند. اين افراد هنگام رسيدن به 18 سالگي يا بايد دوره خدمت سربازي خود را آغاز كنند و يا براي ادامه تحصيل وارد دانشگاه شوند. برخي از افراد نيز مشمول معافيت از خدمت مي‌شوند كه در اين مقاله به بررسي كامل آن مي‌پردازيم. 

 منبع: معافيت سربازي | انواع، شرايط و مدارك معافيت از خدمت

دريافت معافيت سربازي

معافيت سربازي به اين معني است كه فرد از خدمت سربازي معاف شده و اجباري براي گذراندن دوره نظام وظيفه نداشته باشد. دريافت معافيت سربازي مي‌تواند در دو حالت انجام بگيرد كه به شرح زير مي‌باشد. 

معافيت سربازي دائمي

در معافيت سربازي دائمي فرد با شرايط به خصوصي كه دارد به طور كلي و براي هميشه از خدمت سربازي معاف مي‌شود. اين دسته از افراد بدون گذراندن دوره نظام وظيفه مي‌توانند كارت پايان خدمت أخذ كنند. معافيت پزشكي و معافيت كفالت از جمله معافيت‌هاي دائمي از خدمت سربازي هستند.

 

معافيت سربازي موقت

معافيت سربازي موقت همانطور كه از نام آن پيداست، معافيتي موقت و محدود است. در اين نوع از معافيت فرد با دلايلي قانع كننده مي‌تواند به طور محدود و تا يك زمان مشخص از خدمت سربازي معاف شود. اين دسته از افراد به هر حال بايستي خدمت سربازي خود را به اتمام برسانند و مشمول غيبت از خدمت سربازي نشوند. معافيت تحصيلي نمونه‌اي بارز از نوع معافيت سربازي موقت است.

 

تعاريف و اصطلاحات نظام وظيفه

به طور كلي سربازي و نظام وظيفه به دو دوره مجزا تقسيم مي‌شود:

دوره آموزشي: در طول دوره آموزشي سربازي، آموزش‌هاي مقدماتي مانند اسلحه شناسي و كار با اسلحه آموزش داده مي‌شود. دوره آموزشي دوره‌اي دو تا سه ماهه است.

دوره خدمت: پس از دوره آموزشي، دوره خدمت سربازي به طور رسمي شروع مي‌شود و سربازان مي‌بايست تا پايان دوره خدمت سربازي به انجام وظيفه بپردازند. در اين دوره سربازان با توجه به ميزان تحصيلاتي كه دارند، درجه نظامي كسب مي‌كنند. علاوه بر اين، سربازان نظام وظيفه بر طبق شرايطي خاص، از جمله تجرد يا تأهل، تقسيم شده و محل خدمت آنان مشخص مي‌شود.

❌ يكي ديگر از تعاريف و اصطلاحات نظام وظيفه كه از رواج بالايي برخوردار است، دوره اضافه خدمت است. دوره اضافه خدمت دوره‌اي است كه يك سرباز پس از اتمام زمان قانوني به خدمت مشغول مي‌شود. يك سرباز در دو حالت مي‌تواند مشمول اضافه خدمت شود:

✔ زماني كه فرد بدون هيچ دليل موجهي از معرفي خود به سازمان نظام وظيفه خودداري كند و يا اين كار را با تأخير انجام دهد.

✔ زماني كه فرد در طول خدمت خود قانون شكني كند يا به هر دليل ديگري تنبيه شود.

 

نحوه دريافت معافيت تحصيلي

آقاياني كه در سن 18 سالگي پس از اتمام دوران مدرسه بلافاصله وارد دانشگاه مي‌شوند، مشمول دريافت معافيت سربازي تحصيلي موقت خواهند بود. اين دسته از افراد مي‌توانند تا پايان دوران تحصيلات بدون نگراني از وضعيت نظام وظيفه خود به تحصيل بپردازند.

اما با پايان دوران تحصيل، معرفي خود به سازمان نظام وظيفه براي اين افراد ضروري خواهد بود. افرادي كه با وجود اتمام تحصيلات از معرفي خود به سازمان نظام وظيفه سرباز زنند، به دليل غيبتي كه دارند مشمول اضافه خدمت مي‌شوند.

 

نحوه دريافت معافيت پزشكي

افرادي كه از نظر جسمي و يا رواني شرايط گذراندن دوره خدمت سربازي را نداشته باشند، مي‌توانند از معافيت سربازي پزشكي استفاده كنند. معافيت پزشكي مي‌تواند از نوع دائم يا موقت باشد كه نوع آن را پزشك معالج تشخيص مي‌دهد. نحوه دريافت معافيت پزشكي به ترتيب زير است:

1️⃣ دريافت دفترچه راهنماي معافيت پزشكي سربازي: قبل از هر چيزي بهتر است فرد دفترچه معافيت پزشكي سربازي را دريافت كرده و آن را مطالعه كند. با مطالعه اين دفترچه فرد متوجه خواهد شد كه آيا مشمول معافيت پزشكي سربازي مي‌شود يا خير.

2️⃣ دريافت دفترچه راهنماي خدمت: تمام آقاياني كه به سن قانوني نظام وظيفه مي‌رسند مي‌بايست دفترچه راهنماي خدمت سربازي را دريافت كرده و آن را تكميل كنند.

3️⃣ معاينه توسط پزشك: افرادي كه مشمول معافيت سربازي پزشكي سربازي باشند، بايستي به پزشك متخصص مورد تأييد نظام وظيفه مراجعه كنند. پزشك متخصص با معاينه مراجعه كننده در صورت ضرورت معافيت پزشكي وي را تأييد مي‌كند.

4️⃣ مراجعه به دفاتر خدمات الكترونيك نظامي: در اين مرحله فرد با به همراه داشتن مدارك جهت انجام ادامه فرايند دريافت معافيت پزشكي به يكي از دفاتر خدمات الكترونيك نظامي مراجعه مي‌كند.

 

انواع معافيت سربازي

معافيت از خدمت سربازي انواع مختلفي دارد. مشمولاني كه از خدمت معافي مي‌شوند در يكي از دسته هاي زير قرار خواهند گرفت. انواع معافيت از خدمت نظام وظيفه به شرح زير مي‌باشد. 

 

معافيت ايثارگران نظام وظيفه

اين نوع معافيت براي افرادي است كه خانواده شان جز خانواده هاي معظم شهدا، جانبازان و آزاده ها هستند. افرادي كه واجد شرايط معافيت ايثارگران نظام وظيفه باشند، مي‌توانند معافيت دائم سربازي را دريافت نمايند. از شرايط معافيت سربازي ايثارگران نظام وظيفه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد.

✅شهادت يكي از اعضا خانواده و يا اسارت كه مورد تاييد مراجعه مربوطه باشد.

✅در صورتي كه شهيد و يا آزاده 24 ماه سابقه خدمت داشته باشد، يا جانبازي 25 درصد داشته باشد و يا مفقودالاثر شده و داراي فرزند پسر نباشد، يكي از برادرهاي او معافيت ايثارگري دريافت خواهد كرد.

✅يكي از فرزندان آزاده با 24 ماه اسارت، جانباز حداقل 25 درصد و ايثارگر با بيش از  30 ماه سابقه خدمت در جبهه مشمول دريافت معافيت ايثارگران نظام وظيفه خواهد شد.

 

معافيت سربازي پزشكي نظام وظيفه

تمامي افراد قبل از اعزام به خدمت بايد معاينه پزشكي شوند. در صورتي كه پزشك تشخيص دهند كه فرد مشمول معافيت سربازي پزشكي نظام وظيفه مي‌باشد، از خدمت معاف خواهد شد. به طور كلي افراد در حين معاينه قبل خدمت وظيفه بر اساس وضعيت جسماني در چهار دسته قرار خواهند گرفت كه به شرح زير مي‌باشد.

✅مشمولاني كه از نظر جسمي و رواني در سلامت كامل هستن  و امكان انجام خدمت وظيفه را دارند.

✅مشمولاني كه داراي نقص عضو يا بيماري خاص هستند و امكان انجام امور رزمي را ندارند. اين افراد بايد به خدمت اعزام شوند اما در حين خدمت از انجام امور رزمي معاف مي‌باشند.

✅مشمولاني كه دچار مشكلات رشدي يا بيماري هاي خاص هستند و امكان خدمت سربازي به صورت موقت را ندارند. در اين حال فرد مي‌تواند به صورت موقت و بدون غيبت از خدمت سربازي معاف شود.

✅مشمولاني كه دچار نقص عضو، بيماري هاي جسماني و يا رواني حاد هستند و امكان انجام خدمت سربازي را ندارند. در اين صورت فرد به صورت دائم از خدمت وظيفه معاف خواهد شد.

 

معافيت سربازي مددجويان نظام وظيفه

افرادي كه خود و يا خانواده شان زير نظر كميته امداد باشند، مشمول اين نوع از معافيت سربازي نظام وظيفه خواهند شد. البته اين افراد بايد شرايط ديگري را نيز داشته باشند. به طور كلي مشمولان دريافت معافيت مددجويان نظام وظيفه در دسته هاي زير قرار خواهند گرفت.

✅اگر مادري كه زير نظر كميته بهزيستي است و از شوهر خود طلاق گرفته، شوهر او فوت كرده باشد و ازدواج نكرده باشند، يكي از پسرهاي او از خدمت معاف خواهد شد.

✅چنانجه فرزند پسري معلول بوده و زير نظر كميته بهزيستي باشد، معافيت سربازي دريافت خواهد كرد.

✅در صورتي كه فردي داراي سه خواهر باشد و هيچ برادر ديگري نداشته باشند، از خدمت معاف خواهد شد.

✅در صورتي كه فرد با يك خانوم دچار معلوليت جسمي-حركتي ازدواج كرده باشد معافيت موقت براي ۵ سال دريافت خواهد كرد. اگر بعد اين مدت همچنان با اين خانوم متاهل بوده باشد مشمول معافيت دائم خواهد شد.

 

معافيت سني و عفو رهبري نظام وظيفه

چنانچه فردي با مدرك تحصيلي و سن بالا داشته باشد، مشمول معافيت سربازي سني و يا معافيت عفو رهبري خواهد شد. اين معافيت تنها به افرادي اختصاص دارد كه متولد قبل از سال 1344 هستند. معمولا اين معافيت به افرادي داده مي‌شود كه علاوه بر سن بالا داراي مدرك حداقل دكتري نيز باشند.

 

معافيت سربازي متعهدين خدمت نظام وظيفه

افرادي كه در حال خدمت در نيروهاي مسلح هستند، مشمول دريافت معافيت سربازي متعهدين خدمت نظام وظيفه خواهند شد. البته دريافت اين معافيت كار ساده اي نيست و فرد بايد شرايط خاصي را دارا باشد. افرادي كه در حال خدمت در شغل خلباني، نيروهاي مسلح، معلمي و… باشند، با توجه به زمان استخدام و ارگان خدمت خود معافيت دريافت خواهند كرد.

همچنين معلماني كه از مراكز تربيت معلم فارغ التحصيل شده باشند، پس از گذراندن آموزش سربازي مي‌توانند براي  بقيه خدمت در آموزش و پرورش مشغول شوند. 

 

معافيت سربازي متاهلين داراي فرزند

طبق قانون جديد نيز افراد متاهل با بيشتر از 30 سال و همچنين داشتن 2 فرزند معاف از خدمت مي‌شوند.

 

معافيت نخبگان

در صورتي كه بر اساس قوانين و شرايط سازمان نظام وظيفه مشمولي به عنوان نخبه تشخيص داده شود، معافيت از خدمت سربازي دريافت خواهد كرد. البته ممكن است در اين شرايط فرد از خدمت معاف نشود و تنها كسري خدمت دريافت كند.

 

خريد خدمت سربازي

در سال هاي گذشته مشمولاني كه از خدمت غيبت داشتند، مي‌توانستند خدمت سربازي خود را بخرند. در اين شرايط سازمان نظام وظيفه با توجه به آخرين مدرك تحصيلي فرد، مبلغي را به عنوان خريد خدمت تعيين مي‌كرد و داوطلب با پرداخت آن كارت پايان خدمت خود را دريافت مي‌كرد. اما اين قانون هم‌اكنون حذف شده است و مشمولان امكان خريد سربازي را نخواهند داشت. هرچند كه اين امكان وجود دارد كه در آينده مجددا اين قانون اجرا شود.

 

معافيت از خدمت كفالت نزديكان

نحوه دريافت معافيت سربازي كفالت به اين شكل است كه فرد شرايط لازم و تعريف شده را داشته باشد. سه شرط عمومي براي دريافت معافيت كفالت سربازي عبارتند از:

• نداشتن غيبت در خدمت سربازي
• دارا بودن سن 18 سال تمام
• تنها سرپرست خانواده بودن

با توجه به شرايط عمومي ذكر شده، فرد در 5 حالت مي‌تواند معافيت كفالت دريافت كند كه هر كدام از اين حالات در ادامه شرح داده شده است.

 

معافيت سربازي كفالت پدر

افرادي كه داراي شرايط زير باشند، مي‌توانند مشمول معافيت كفالت سربازي پدر شوند:

• پدر وي جانباز باشد. (ناگفته نماند كه جانبازان بالاي 25 درصد مي‌توانند علاوه بر فرزند اول براي فرزند ديگر خود نيز معافيت كفالت بگيرند.)
• پدر وي داراي 70 سال سن باشد.
• پدر وي داراي كمتر از 70 سال سن باشد ولي براساس تأييد نظر شوراي پزشكي نياز به مراقبت داشته باشد.

 

معافيت كفالت مادر

فرد با دارا بودن دو شرط زير قادر خواهد بود تا معافيت سربازي كفالت مادر دريافت كند:

• پدر وي فوت شده باشد.
• مادر وي طلاق گرفته باشد و ازدواج مجددي نداشته باشد.

 

معافيت كفالت مادربزرگ

علاوه بر معافيت كفالت پدر و مادر، معافيت كفالت مادربزرگ نيز وجود دارد كه واجدين شرايط مي‌توانند براي دريافت آن اقدام كنند. اين شرايط عبارتند از:

• همسر و فرزندان مادر بزرگ پدري يا مادري وي فوت شده باشند.
• مادربزرگ پدري يا مادري وي طلاق گرفته باشد.

 

معافيت كفالت برادر

فردي كه كفالت برادر خود را برعهده داشته باشد، مي‌تواند مشمول معافيت سربازي كفالت برادر شود. شرايطي كه براي اين نوع كفالت نياز است عبارتند از:

• سن برادر وي به 18 سال نرسيده باشد.
• پدر در قيد حيات نباشد
• وي تنها برادر بالاي 18 سال برادر باشد.
• برادر وي حتي در صورت كبير بودن بر اساس تأييد نظام شوراي پزشكي نياز به مراقبت داشته باشد.

 

معافيت كفالت خواهر

افرادي كه كفالت خواهر خود را به تنهايي برعهده داشته باشند، فرصت دريافت معافيت سربازي را خواهند داشت. براي دريافت معافيت كفالت خواهر علاوه بر شرايط عمومي، شرايط اختصاصي زير نيز موردنياز است:

• خواهر وي فاقد همسر باشد.
• خواهر وي فرزند پسر (سالم از نظر جسمي و روحي) نداشته باشد.
• پدر در قيد حيات نباشد.
• خواهر وي سرپرست بالاي 18 سال جز برادر تني خود كه مشمول خدمت سربازي است نداشته باشد.

 

مدارك لازم براي دريافت معافيت سربازي از خدمت

✅برگه وضعيت مشمولان به صورت تكميل شده

✅عكس 2*3 به صورت رنگي با زمينه سفيد و تمام رخ

✅كپي از كارت ملي و تمام صفحات شناسنامه عكس دار

✅كپي از آخرين مدرك تحصيلي صادر شده توسط مراجع مربوطه (افراد داراي تحصيلات غير دانشگاهي بايستي برگه شماره 3 دفترچه را تكميل كنند.)

✅برگه واكسيناسيون (برگه شماره 4 دفترچه)

✅گواهي اشتغال به خدمت از يگان مربوطه براي افرادي كه در حال خدمت هستند.

✅كپي از صفحات شناسنامه تمام اعضا خانواده

✅برگه استعلام از آخرين وضعيت مشمول خدمت سربازي به صورت تكميل شده (برگه شماره 5 دفترچه)

✅برگه معاينه اوليه به صورت تكميل شده ( برگه شماره 1 دفترچه)

 

مشاوره معافيت از سربازي

افراد متقاضي درصورتي كه يكي از شرايط ذكر شده دربالا را داشته باشند مي‌توانند نسبت به دريافت معافيت اقدام نمايند. براي دريافت معافيت سربازي، مشملان بايد مداركي را ارائه دهند تا پس از بررسي توسط سازمان نظام وظيفه، معافيت براي شان صادر شود.

چنانچه پس از مطاله اين مطلب سوال يا ابهامي در زمينه معافيت سربازي براي تان وجود داشت و يا در روند آن دچار مشكل شديد، مي‌توانيد با افراد متخصصان مشاور صحبت كرده و پاسخ سوالات خود را دريافت نماييد. متخصصان مركز مشاوره تحصيلي تلفني دانتل كو در خدمت شما هستند تا در زمينه پاسخ به سوالات و اخذ معافيت ياري‌تان كنند.

 

براي دريافت مشاوره در زمينه معافيت سربازي مي‌توانيد با مشاوران مركز مشاوره تحصيلي دانتل با شماره 02191005066 تماس بگيريد.

 

سوالات متداول